Türk kimdir sorusu tarih içinde birçok defa cevaplanmaya çalışılan, her tarihçi için dönemine göre cevap aranan bir metafor olmuştur. Günümüzden geçmişe doğru bakınca 8000 yıllık bir yolculukta farklı görüş ekseriyetince cevap bulmaya çalışmıştır. Türk tarihinin başlangıcı Mirfatih Zekiyev’e göre M.Ö 6000 yılına kadar gitmektedir.

Türk tarihçilerinden Kazım Mirşan’a göre ’’M.Ö 15 y.y.da Türkler ilk ve tek tanrı inancını geliştirenlerdir’’. Kaşgarlı Mahmud’un penceresinden bakınca “Türk adı için Nuh’un oğlunun adıdır. Tanrı tarafından bu ad Nuh’un oğlu Türk’ün oğullarına verilmiş bir addır” demektedir. Türk sözünün Nuh’un oğlunun adı olduğunda bir kişiyi bildirdiğini, oğullarının adı olduğunda çokluk ve yığını bildirdiğini ifade etmektedir. Burada “ad olarak Türk adını Ulu Tanrı vermiştir” denilmektedir. Türk kelimesinin ilk defa ilmi açıklamasını H. Vambery yapmıştır. Buna göre, “Türk”, Türkçede “türemek” fiilinden çıkmış olup, “türe”, “töre” kelimesiyle bağlantılıdır ve “yaratılmış” anlamına gelmektedir. Milli kaynaklarda geçen “Türük” / “Türk” adının “türeme”, “türeyiş”, “doğuş”, “yaratılış” ile ilgili olduğunu, Çin kaynaklarında verilen bilgiler desteklediği gibi, Türk kültür çevresinde ortaya çıkan türeyiş destanları, türeyişle ilgili duvar resimleri ve taşlar üzerine yapılan kabartmalı tasvirler doğrulamaktadırlar. Dolayısıyla Türk, “türemiş”, “türetilmiş”, “türeyük”, “doğmuş”, “yaratılmış”, “insan” vb. anlamları almış bulunmaktadır.

Kaşgarlı Mahmut’un “Türk adını Ulu Tanrı vermiştir” tespiti, Herman Vambery’nin Türk’ün “Türemek” anlamına geldiği görüşü ve Kazım Mirşan’ın “İlk tek tanrı inancını geliştiren Türklerdir” ifadeleri bize tarihin Türk ile başladığını, inanışın Türk’süz olamayacağını, günümüz coğrafyasından bakınca da İslam’ın sancağının Türk olduğunun göstergesidir.

Türk Kime Denir?

Zamanla Türk adının gelişerek yeni anlamlar kazanmaya başladığı da görülmektedir. Uygur metinlerinde “Türk” kelimesinin “kuvvet-li” “güç-lü” anlamına geldiği belirtilmektedir. Eski Türklerde kuvvet, cesaret, fazilet, sağlamlık ifade eden kelimelerin kavim, boy, oymak adları olarak kullanılmasının yaygın bir adet olduğu ortaya konulmaktadır. Örneğin Peçenek oymaklarından birinin adı Kangar (Kahraman), diğer birinin adı Erdem (fazilet) idi.

Oğuzlardan Kayı boyunun adı “güçlü, kuvvetli”, Salur boyunun adı “savaşçı”, Şor Türklerinden Karan oymağının adı “cesur, kahraman” manalarına geliyordu. Oğuzlardan Kınık boyunun adı da “kuvvetli, sağlam” anlamında idi. Burada adı geçen boylardaki “güç, kahramanlık, kuvvet” Türk adında da “güç” olarak bulunmaktadır. Bu ad bir boy adı iken, sonra millet adı olmuş ve günümüzde bütün Türk dünyasına işaret etmektedir. (İlhami Durmuş, Türk Adının Ortaya Çıkışı, Anlamı ve Yayılışı, Dergi Park)

Türk adının çeşitli boyları içine alarak genişlemesi ile boyların özelliklerini gösteren sıfatlar da Türk adı altında toplanmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda Kaşgarlı Mahmud Türklerin hasletlerinden söz etmektedir. Bunlar güzellik, sevimlilik, tatlılık, edep, büyükleri ağırlamak, sözünü yerine getirmek, sadelik, öğünmemek, mertlik gibi övülmeye değer, sayısız iyilikler şeklinde sıralanmaktadır. Böylece Oğuz boylarının sağlam, çevik, güçlü, iyi, yiğit, zengin, alçak gönüllü ve adaletli vb. özellikleri Türk adı altında görülmektedir. (Faruk Sumer, Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul, 1999, s. 230)